Rzucewo w epoce kamienia. Powstało wyjątkowe opracowanie archeologiczneOd ponad stu lat Rzucewo jest ważnym punktem na mapie archeologicznej Pomorza.
Od ponad stu lat Rzucewo jest ważnym punktem na mapie archeologicznej Pomorza. Wciąż jednak brakowało całościowego opracowania przeprowadzonych badań archeologicznych. Tę lukę uzupełnia książka pod tytułem „Zespół osadniczy z epoki kamienia”, wydana przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku
– Mimo iż badania na tym niezwykle interesującym stanowisku prowadzone były od 1894 roku, nie doczekały się do tej pory całościowego opracowania naukowego. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku podjęło się tego trudnego zadania, powołując zespół najlepszych specjalistów w dziedzinie archeologii, antropologii, archeobotaniki, archeozoologii i paleoekologii z instytucji naukowych z Polski i zagranicy – mówi Ewa Trawicka, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. – Zawarte w niniejszym tomie artykuły prezentują wiele nieznanych dotąd odkryć, unikatowych w skali europejskiej.
22 marca 2019 roku o godzinie 12:00 w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku odbędzie się konferencja naukowa połączona z promocją książki „Zespół osadniczy z epoki kamienia – Rzucewo, Gmina Puck, stanowisko 1” (pod red. Danuty Król, wyd. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, ISBN 978-83-85824-94-7). Wstęp na wydarzenie jest bezpłatny.
Dołącz do wydarzenia na Facebooku: https://www.facebook.com/
Książkę będzie można kupić podczas wydarzenia, a później – w sklepiku Muzeum Archeologicznego w Gdańsku i za pośrednictwem sklepu internetowego sklep.archeologia.pl
Publikacja została dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu „Ochrona zabytków archeologicznych”. Wsparcie finansowe zapewnił też Urząd Gminy w Pucku oraz Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Gminie Puck.
– Mam nadzieję, że przygotowana publikacja będzie istotnym wkładem w badania nad rozwojem kulturowym i gospodarczym w strefie przybrzeżnej Pomorza Wschodniego oraz w dalszej perspektywie – całego basenu południowego Bałtyku – mówi Danuta Król, redaktor książki, starszy kustosz Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. – Nieczęsto się zdarza, aby na jednym stanowisku archeologicznym z epoki kamienia odkryć kilka poziomów osadniczych pochodzących z różnych faz epoki. Liczę, że następne lata przyniosą dalsze opracowania tego stanowiska, wsparte nowymi metodami badawczymi, takimi jak badania zawartości naczyń glinianych czy ludzkiego DNA w znalezionych szczątkach.
Jak czytamy w recenzji dra hab. Marka Nowaka (Uniwersytet Jagielloński), książka w sposób znaczący wypełnia istniejącą lukę badawczą. Jednocześnie na pewno nie wyczerpuje problematyki „rzucewskiej”, co za tym idzie, można ją traktować także jako swego rodzaju pierwszą część, czy też wprowadzenie do serii publikacyjnej, która mogłaby zostać poświęcona temu arcyważnemu stanowisku archeologicznemu.
Niżej prezentujemy wybrane ciekawostki archeologiczne dotyczące Rzucewa. Fragmenty tekstu pochodzą z folderu towarzyszącego promocji książki.
W 1930 roku ukazały się wstępne opracowania materiałów z Rzucewa autorstwa Józefa Kostrzewskiego. Podsumowując badania, pisał on: „Cały szereg danych wskazuje na to, że znaleziska z Rzucewa i z pokrewnych osad nadmorskich na Pomorzu i w Prusach Wschodnich reprezentują odrębną kulturę, którą według najlepiej zbadanej osady w Rzucewie nazwać można rzucewską. Chronologicznie przypada kultura ta na IV okres młodszej epoki kamienia”.
Na przestrzeni tysięcy lat brzeg Zatoki Puckiej ulegał znacznym zmianom. Około 7500–6500 lat temu brzeg morza oddalony był od obecnego Cypla Rzucewskiego o ok. 5–6 km, a na obszarze dzisiejszej zatoki znajdowały się jeziora. W następnych tysiącleciach, w związku z podnoszeniem się poziomu morza, brzeg zatoki znajdował się bliżej zakładanych osad. Zachowane w warstwach torfu pyłki i fragmenty roślin pozwoliły określić, jakie zbiorowiska drzew rosły w pobliżu osady. Wśród nich znajdowała się: sosna, dąb, olcha, leszczyna i lipa.
Wizytując wykopaliska, widzimy osoby skrupulatnie odsłaniające fragmenty naczyń glinianych, narzędzia krzemienne i kamienne czy kości zwierzęce. Z zachowanych śladów możemy odczytać, gdzie znajdowały się paleniska, domy i półziemianki, miejsca oprawiania ryb czy pracownie obróbki surowców. Domy rzucewskie miały kształt prostokąta o wymiarach ok. 6 x 3–4 m. Ściany zbudowane były z jednego rzędu słupów.
W pobliżu chat znajdujemy ślady codziennego życia mieszkańców, na przykład miejsca oprawiania ryb. Jedno ze skupisk ości i łusek rybich zawierało ok. 100 000 szczątków. Wśród szczątków ryb wydzielono gatunki morskie pochodzące z wód Zatoki Gdańskiej. Poławiane dorsze miały od 25 do 70 cm długości. Z ryb morskich łowiono flądrę, śledzia i alosę, natomiast z ryb słodkowodnych – szczupaka, płoć i leszcza. Z ryb wędrownych dwuśrodowiskowych wydzielono szczątki węgorza i jesiotra.
Najwcześniejsze formy naczyń miały spiczaste dna. Były one trwale osadzane w paleniskach i użytkowane aż do całkowitego zniszczenia. Formą charakterystyczną dla terenów nadbałtyckich były lampki i naczynia rynienkowate, w których spalano na przykład tłuszcz fok.
Krzemień był jednym z podstawowych surowców służących do wyrobu drobnych narzędzi i broni. Wykorzystywano przede wszystkim surowiec miejscowy, zwany krzemieniem pomorskim lub „jaskółczym chlebkiem”. Występuje on w postaci małych owalnych otoczaków, które do dziś można znaleźć na plaży.
Na foki polowano przy pomocy harpunów zakończonych kościanymi ostrzami, używano też drewnianych pałek. Upolowane zwierzęta przynoszono do osady w całości. Potwierdzają to liczne cięcia na kościach fok, które powstały w czasie rozbioru tuszy. Foki dostarczały tłuszczu, mięsa i skór na ubrania…
